کد مطلب:991 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:27

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

چرا در انسان تمايلات حيواني وجود دارد؟

موجودي كه فاقد بُعد حيواني و غرايز نفساني باشد، تمثّل و تجسّمي جز فرشته نخواهد داشت. به بيان ديگر: موجودي كه تمايلات حيواني ندارد، نميتواند موجودي انتخابگر باشد و مقام خليفةاللهي را به خود اختصاص دهد، بلكه فرشتهاي خواهد شد كه چون ابزار لازم و شرايط كافي براي خليفةاللَّه شدن را نداشتند، با وجود آنان، خداوند نداي اني جاعل في الارض خليفة(1) را سرميدهد.

توضيح: تفاوت انسان كامل با فرشتگان در اين است كه ملائكه به قدر ظرفيت خود از موهبت هستي برخوردار شده و كمالات ممكن را بالفعل از خداوند دريافت نمودهاند و بر حسب آيه و ما منّا الا له مقام معلوم(2) تغيير و تكامل و تنزل در آنان نيست، چون علت تغيير كه تضاد يا تزاحم عوامل كُنش زاي دروني است، در آنان وجود ندارد، برخلاف انسان كه از يك سو عقل و روح ملكوتي در او هست و او را از درون به سمت گرايشهاي عالي انساني سوق ميدهد و از سويي ديگر نفس و غريزه يا بُعد حيواني در او وجود دارد كه او را به سوي تمايلات پست حيواني و فعاليتهاي غريزي ميكشاند.

در كش و قوس اين كُنشهاي دوگانه دروني است كه انسان با قدرت انتخابگري تمايز خويش را از حيوانات و فرشتگان بروز ميدهد و راه رشد و كمال(3) را بر ميگزيند و از ظلمات حيوانيت و انسانيت به نور وارد ميشود: اللَّه وليّ الذين آمنوا يخرجهم من الظلمات الي النور(4) و يا راه ضلالت را انتخاب نمايند.

پس وجود انگيزههاي متضاد با هدف نهايي انسان ضرورت دارد تا زمينه انتخاب فراهم گردد. اگر تنها يك گونه انگيزه و تمايل در انسان وجود داشت، ديگر انتخاب معنا نداشت. پس اگر غرايز مستقيماً در رسيدن به كمال نقش ندارند، اما از آن رو كه زمينه انتخاب را فراهم ميآورند، غير مستقيم در دستيابي به كمال نقش دارند.

نكته ديگر: خداوند غرايز و تمايلات حيواني را در انسان قرار داده تا از اين طريق نوع انساني حفظ شود، مثلاً غريزه تغذيه براي حفظ وجود فرد، غريزه جنسي براي بقاي نسل، غريزه غضب براي مصون ماندن از خطر و مقابله با دشمن است غريزه مشترك بين انسان و حيوان، حاكي از نوعي اشتراك و همساني در ساختمان بدن آن دو است.(5)

پينوشتها:

1 - بقره (2) آيه 30.

2 - صافات (37) آيه 164.

3 - بقره (2) آيه 256.

4 - بقره (2) آيه 256.

5 - محمد تقي مصباح يزدي به سوي خودسازي، ص 40.